Mîmarî Şaheserler; Kar Taneleri

Elinize bir kar tanesi alıp baktınız mı hiç? Şekilsiz pamuk gibi görünür, hemen erir ve elinizde birkaç damla su kalır. Oysa kar tanelerini daha detaylı incelerseniz farklı farklı şekillere sahip olduklarını görürsünüz.

Wilson Bentley, kar tanelerinin fotoğraflarını çekebilen ilk insandı. Yol ortasına kurduğu fotoğraf makinesiyle kimselerin aklına gelmeyen bir şeye, ‘kar tanelerinin fotoğraflarını çekmeye’ çalışırdı. Her bir kar tanesinin birbirinden farklı eşsiz bir güzellikte yaratılmış olduğunu gösteren ve tarihe ‘Kar Tanesi Adam’ olarak geçen Bentley şunları söylüyor.

“Mikroskop altında kar tanelerinin güzelliğin mucizeleri olduğunu gördüm. Öyle bir güzellikti ki başkaları henüz bunun farkında değildi. Her bir kristal bir dizayn harikası ve hiçbir dizayn tekrar etmemekte. Bir kar tanesi eridiğinde bu tasarım sonsuza dek yok olur ve arkasında hiçbir kayıt bırakmaz.”

Bir metre küp karda 350 milyon tane kar taneciği bulunduğu tahmin ediliyor. Şimdiye kadar kar tanecikleri arasında, aynı büyüklükte ve şekilde, aynı sayıda su molekülü içeren iki kristal bulunamamıştır. Hepsi de altıgen ve kristal gibi bir yapıda, ancak her birinin şekli tıpkı insanların parmak izleri gibi diğerinden farklı. Bu şekillerin nasıl ortaya çıktığı, nasıl olup da bir tanenin bir diğerine benzemediği, nasıl böyle simetrik yapılarda olduğu, bilim adamları tarafından senelerdir araştırılıyor.

Her bir kar tanesinde, Allah’ın benzersiz sanatı ortaya çıkıyor. Yıldızlara benzer şekillerdeki kar tanecikleri bizi hayrete düşürüyor. Oluşumları ise tam bir mucize. Birer mimari şaheser olan kar kristalleri su buharının bulutlardan geçerken soğumasıyla şekilleniyor. Bu olay şöyle gerçekleşiyor:

Su buharının içinde düzensiz bir biçimde her yana dağılmış olan su molekülleri bulutlardan geçerken sıcaklığın düşmesi ile birlikte hareketliliklerini yitiriyorlar. Daha yavaş hareket eden su molekülleri bir süre sonra gruplaşmaya başlıyor ve sonuçta katı bir biçim alıyorlar. Ancak gruplaşmaları düzensiz değil; tam aksine her zaman birbirine benzeyen mikroskobik altıgenler olarak birleşiyorlar. Her kar tanesi önce tek altıgen su molekülünden oluşuyor, daha sonra diğer altıgen su molekülleri de gelip bu ilk parçanın üzerine ekleniyor. Bilim adamlarına göre bir kristalin şeklini belirleyen temel özellik bu altıgen su moleküllerinin tıpkı bir zincirin halkaları gibi birbirlerine kenetlenmesi. Her kristal parçasının kendine has şekil alması ise sıcaklık ve nem oranı ile ilgili.

Kar taneleri çok hafiftir. Bu, atmosferde rüzgârla taşınabilmelerine ve yeryüzüne düşerken yavaşça süzülerek inmelerine imkân tanıyor.

Bir kar tanesi 200’den fazla buz kristalinden oluşuyor. Peki neden her biri diğerlerinden farklı kar kristallerinin kenarları düz değil de köşeli? Ve neden hepsi altıgen?

Oksijen atomu, hidrojen atomlarından daha büyük bir yarıçapa sahip. Bu farklı yarıçaplar, su moleküllerinin belirli bir düzen içinde bir araya gelmesini sağlıyor. Buz kristalleri oluşturulduğunda da su molekülleri düzenli bir şekilde birbirine bağlanıp ve buzun katı formunu alıyor. Bu bağlanma sürecinde, su moleküllerinin hidrojen atomları birbirine düzenli bir şekilde yerleşiyor. Oksijen atomu ise bu düzenin merkezinde bulunuyor. İşte bu düzen, kristal altıgen simetriyi oluşturuyor. Açıklaması bu ve asıl gerçek şu ki; Sanî olan Allah, her güzelliği sanatının içinde örneksiz yaratandır.

…

Kar tanelerinin her biri aniden o muazzam görünümleriyle yağmaya başlasa mesela. O nefes kesen görünümleriyle gökyüzünden milyonlarca altıgen yağsa. Görenlerin aklının ihtiyarı kalkardı ve Musa(as)’ın yılana dönüşen asasını gören büyücüler gibi secdeye kapanırlardı muhtemelen. Allah kar tanelerini sebep kılıp, bakanlarla görebilenler arasındaki ayırımı vurguluyor adeta. Said Nursî’nin tefekkürünü hatırıma geldi burada;

“Meleklerin bir kısmı küçücük olarak yağmur ve kar katrelerine binip san’at ve rahmet-i İlâhiyeyi kendi dilleriyle alkışlıyorlar.”

Kar tanelerinin yapılarındaki çeşitlilik ve kusursuzluk harikadır. Her bir kar tanesi, yarattığı her şeyi en güzel yapan Allah’ın benzersiz sanatını bize gösteriyor. Dahası Allah, bu muhteşem detay sanatını, çıplak gözle göremediğimiz ve hemen eriyip yok olacak kar tanelerinde bizlerin beğenisine sunuyor. Rabbimiz bunu bir hiç için yapar mı?..

“O Allah ki, yaratandır, kusursuzca var edendir, ‘şekil ve suret’ verendir. En güzel isimler O’nundur. Göklerde ve yerde olanların tümü O’nu tesbih etmektedir. O, Aziz, Hakimdir.” (Haşr Suresi,24)

Elif E. Bayraktar